DEN HAAG – Uitkeringsinstanties mogen op basis van de vernieuwde wet werk en bijstand (Stb. 2003, 375) mensen van wie zij vermoeden dat zij psychische problemen hebben, dwingen om zich te laten behandelen door een psychiater.

Op grond van de Wet Werk en Bijstand (WWB) mogen gemeenten hen zelfs verplichten een psychiater te bezoeken op straffe van een korting of zelfs het inhouden van de uitkering.

Cliëntenraden, psychologen en advocaten hebben grote moeite met deze verregaande vorm van bemoeizucht. “Dit is een aantasting van het zelfbeschikkingsrecht van een mens”, zegt de Amsterdamse advocaat Marc van Hoof, die veel bijstandsgerechtigden bijstaat. “Het kan niet zo zijn dat een bijstandsconsulent op de stoel gaat zitten van een arts. Alleen in uitzonderlijke gevallen mogen patiënten gedwongen worden een behandeling te ondergaan”, zegt directeur Dick Nieuwpoort van de Landelijke Vereniging van Eerstelijns psychologen. Het Landelijk Netwerk Cliëntenorganisaties vreest dat bijstandsgerechtigden hier juist aan onderdoor gaan.

Gemeenten erkennen dat zij bij sommige bijstandsgerechtigden dwang uitoefenen om hen in een behandeling te krijgen. Volgens directeur Thof Thissen van Divosa, de vereniging van directeuren van sociale diensten, is het dan in het belang van die persoon zelf om hem naar een hulpinstantie te sturen.

Dit is juist de menselijke aanpak. Het zou veel erger zijn als we mensen die bijvoorbeeld manisch-depressief zijn, zouden dwingen te werken. Dan jaag je mensen pas over de kling.

Dat veel mensen het er niet mee eens zijn, geeft mogelijk een andere werkelijkheid aan. Mensen die psychische problemen hebben kunnen juist werk nodig hebben om zich weer goed te voelen. Voor veel mensen werkt psychiatrische behandeling onder dwang traumatiserend en averechts.

Gisteren werd bekend dat de gemeente Amsterdam in overleg is met GGZ-instellingen in die stad om voortaan gegevens van cliënten uit te wisselen. Dit om beter te weten hoe met sommige uitkeringsgerechtigden om te gaan. Volgens Thissen zou dit overal moeten gebeuren zodat mensen met een psychiatrische diagnose adequate behandeling zal ondergaan.