Door personeelsgebrek voelen klinieken zich soms genoodzaakt lastige patiënten op te sluiten, waaronder ook kinderen.

Elk jaar worden in psychiatrische jeugdinstellingen honderden kinderen van twaalf jaar en ouder opgesloten in een isoleercel. Een van de redenen die de psychiaters aangeven is personeelsgebrek.

Dit blijkt uit onderzoek van NRC Handelsblad.

Volgens de Inspectie voor de Gezondheidszorg ging het in 2007 om ten minste 522 onvrijwillige isoleercel opsluitingen van minderjarigen. Het werkelijke aantal ligt nog veel hoger; ook jeugdzorginstellingen mogen kinderen in een isoleercel opsluiten maar zij hoeven dit niet te melden en psychiaters op hun beurt melden de isoleercel opsluiting vaak niet zoals onlangs maar weer eens duidelijk werd bij de opsluiting van de man met een kampsyndroom. Psychiaters vinden het „zorgelijk” dat ook jeugdzorg instellingen kinderen mogen isoleren, zonder melding bovendien.

Isolatie is een omstreden manier om verwarde patiënten te kalmeren en suïcidale patiënten te beschermen. De patiënt wordt in een kale [en vaak stinkende] cel opgesloten, omdat hij zichzelf of anderen anders in gevaar zou kunnen brengen. Door dagenlange isolatie kunnen psychiatrische aandoeningen verergeren. En in de praktijk komt het voor dat patiënten vele weken tot zelfs jaren in een isoleercel gevangen blijven, met soms de dood als gevolg.

De wet staat isoleercel opsluiting alleen toe bij acuut gevaar. Maar het gebeurt ook als kinderen lastig zijn, blijkt uit gesprekken met psychiaters van zeven grote jeugdklinieken en een academisch ziekenhuis. Verpleegkundigen van Curium in Oegstgeest isoleerden onlangs een jongen die steeds water naar personeel en medepatiënten gooide. Een autistische jongen zit nu in Limburg in de separeer omdat hij naakt over de gang liep na het douchen.

„Het heeft ook te maken met de cultuur op een afdeling”, zegt psychiater Arien Storm van jeugdkliniek Accare in Noord-Nederland.

„Met adrenaline die gaat stromen bij verpleegkundigen die op een boze patiënt afrennen.” Ook de personeelssterkte is van invloed.

„In Oostenrijk is isoleercel opsluiting uit den boze”, zegt René Kahn, hoofd psychiatrie van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. „Dat kan door het medicatiebeleid en doordat er altijd een verpleegkundige in de buurt is. Dat is duur. Hoeveel hebben we daar als maatschappij voor over?”

Het is overigens ook nog de vraag of het beleid in Oostenrijk wel humaner is, wanneer je je bedenkt dat de medicijnen onherstelbare schade kunnen veroorzaken en de isoleercel een deur heeft die ooit weer opengezet kan worden. En in Nederland gebeurt allebei, én isoleren én platspuiten. Het is de vraag of men de nare gevolgen van de medicijnen niet op de isoleercel gaat afschuiven.

Volgens jeugdpsychiaters duren de meeste separaties hooguit een uur. Toch komt het voor dat kinderen weken of zelfs maanden in een isoleercel zitten. „Ik ging nadenken over machtsmechanismen en waar de mens toe in staat is”, zegt een vijftienjarige jongen die twee keer enkele weken gesepareerd werd. Zijn moeder schrok toen ze hem terugzag.

„Hij was bleek en trilde. Hij had altijd een sterke wil maar zijn wil is daar gebroken.”

Moeder en zoon willen anoniem blijven.

Op deze website zijn eveneens berichten binnengekomen van verontruste ouders die bijvoorbeeld vertelden dat hun van nature goedaardige zoon door de platspuit sessies en isoleercel behandeling een potentiële moordenaar was geworden die de behandelaren wel iets aan kon doen, terwijl hij voorheen altijd zachtaardig was en niemand kwaad zou doen.

Vrijwillige isoleercel opsluiting – waarbij de patiënt zich niet verzet tegen opsluiting – hoeven niet te worden gemeld. Maar aan de vrijwilligheid valt soms te twijfelen. Psychiater Kommer Jan de Man van het RMPI in Barendrecht:

„Als er zes man zijn opgetrommeld en de patiënt loopt mee, is dat vrijwillig?”

Daarbij is het vaak de keuze: of je neemt psychiatrische medicijnen of je gaat in de isoleercel. Wanneer de patiënt weigert dan wordt hij net zo lang geïsoleerd tot hij ‘vrijwillig’ medicijnen gaat gebruiken.

De psychiaters zeggen vaak geen alternatief te zien voor isoleercel opsluiting. „Je weegt de veiligheid van de groep af tegen die van het individu”, zegt Anne Pauline Cohen, hoofdbehandelaar van de Bascule in Amsterdam. „Als iemand van de leiding wordt bedreigd, worden andere kinderen ook onrustig. Dan heb je geen keus.” Vier jeugdpsychiatrische klinieken deden de afgelopen jaren mee aan een project om het isoleren terug te dringen. In twee daarvan nam het aantal isoleercel opsluitingen met 90 procent af. Sommige klinieken willen het isoleren afschaffen. Maar dat achten niet alle psychiaters reëel.

Een isoleercel kan misschien best een humaan middel zijn, wanneer het als strafmaatregel wordt toegepast zoals ook in de gevangenissen voor zware criminelen het geval is. In die inrichtingen is de isoleercel de zwaarste strafmaatregel.

En voor mensen die zelfmoord willen plegen kan een goed schoon gehouden en opgevrolijkte / zachte isoleercel misschien ook een goede oplossing zijn om acuut gevaar af te wenden. Maar dan wel MITS er bewijzen zijn voor het gevaar en niet dat het om de mening van een psychiater gaat en de patiënt zelf in alle toonaarden ontkent dat het gevaar bestaat.

Maar het isoleren van kinderen die lastig zijn is natuurlijk een gruwelijke praktijk. Het doet je afvragen of psychiaters wel om patiënten geven. Ze roepen wel hard dat ze het doen uit onmacht, maar indien je de praktijk kent dan weet je dat dat een smoesje is en dat ook mensen die niemand kwaad zouden doen, in een isoleercel opgesloten worden.

Bron: NRC Handelsblad