Onderzoek dat online in het BMJ van 22 september 2010 verscheen laat zien dat er verband is tussen gebruik van antipsychotica en trombose en longembolie. Voor individuele mensen is het een bescheiden maar duidelijk toename op deze risico’s, maar bevolkingsgewijs klinken de resultaten van het onderzoek indrukwekkender. Dat komt door de manier waarop resultaten van onderzoek gepresenteerd worden. Is het dan niets om je zorgen over te maken?

Atypische antipsychotica veroorzaken trombose en longembolie

De uitkomst van het onderzoek door de University of Nottingham laat zien dat gebruik van antipsychotica een toename met 30 procent kans op trombose of embolie geeft. Dat is vooral te zien bij gebruikers van de moderne zogenaamd atypische antipsychotica, zoals quetiapine (Seroquel), risperidon (Risperidal) en olanzepine (Zyprexa). Het onderzoek is gebaseerd op gegevens van een Engelse nationale database met informatie over 11 miljoen mensen. Van die mensen moesten 25.000 mensen vanwege trombose behandeld worden. Dat is weer vrij weinig omdat trombose in een algemene bevolking op zich vrij zeldzaam is. De onderzoekers spreken daarom over een aantoonbaar maar bescheiden effect.

Op die manier kun je echter niet naar uitkomsten van onderzoeken kijken. Een algemene bevolking vertelt niets over de specifieke groepen met verhoogd risico. Naarmate mensen ouder worden hebben ze namelijk meer kans op trombose. Als mensen weinig bewegen neemt hun kans op trombose aanzienlijk toe. Gebruik van antipsychotica bij demente ouderen om ze te kalmeren zal daarom een ander beeld laten zien. Dat zijn per definitie ouderen en die bewegen in het verpleeghuis vaak niet zo veel meer.

Gebruik van antipsychotica voor die indicatie is niet eens officieel goedgekeurd. In de praktijk gebeurt het echter op grote schaal. Door gebrek aan personeel en geduld er lang niet altijd nog tijd om voldoende aandacht te besteden aan demente ouderen die in een verpleeghuis zijn beland. Het leidt tot opstandigheid. Dat in combinatie met boosheid over het verlies van controle over herinnering en capaciteit zorgt voor aanvallen van boosheid. Er wordt dan vrij gemakkelijk naar antipsychotica gegrepen.

Een onderzoek naar effecten van geneesmiddelen onder een hele populatie maakt het onmogelijk om de risico’s voor specifieke groepen te zien. Onderzoekers die zichzelf respecteren zullen daarom altijd de gegevens waar ze mee werken ook moeten scheiden. Geldt dit meer of minder voor vrouwen? Geldt dit ook voor kinderen of niet? Hoe zit het bij mensen met een Afrikaanse achtergrond? En wat gebeurt er precies bij ouderen?

Deze publicatie is onderdeel van het column van prof. dr. Ivan N. Wolffers, klik hier voor meer publicaties van de auteur.